Vào thứ Tư vừa qua, Việt Nam đã trang trọng kỷ niệm 50 năm chấm dứt xung đột vũ trang với Hoa Kỳ, đồng thời đánh dấu sự ra đời của quốc gia hiện đại thông qua một cuộc diễu binh quy mô lớn, nhấn mạnh khát vọng về một tương lai hòa bình.

Ngày 30 tháng 4 năm 1975, sự kiện Sài Gòn sụp đổ đã chấm dứt cuộc chiến tranh và xóa bỏ tình trạng chia cắt đất nước, vốn tồn tại giữa miền Bắc theo chủ nghĩa cộng sản và miền Nam liên minh với Hoa Kỳ. Phát biểu trước công chúng, nhà lãnh đạo tối cao của quốc gia đã nhấn mạnh rằng những thập kỷ đã qua đã củng cố sự thống nhất ngày càng sâu sắc.

Theo Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm, mọi công dân Việt Nam đều là hậu duệ của quốc gia này, được hưởng quyền tự do cư trú, làm việc, cùng với quyền mưu cầu hạnh phúc và tình yêu ngay trên quê hương mình.

Ông nói thêm rằng với mong muốn bỏ lại quá khứ, chấp nhận sự khác biệt và nhìn về tương lai, cả đảng, nhân dân và quân đội đều hứa sẽ xây dựng Việt Nam thành một đất nước hòa bình, thống nhất, giàu mạnh và phát triển.

Hàng nghìn người đã dựng lều bạt qua đêm trên các tuyến phố của Sài Gòn xưa, nay là Thành phố Hồ Chí Minh sau sự kiện giải phóng miền Nam, nhằm đảm bảo vị trí quan sát tối ưu cho cuộc diễu hành. Nhiều người đã lưu lại trên đường phố suốt buổi chiều, biến việc chờ đợi thành những buổi dã ngoại nhỏ trong lúc háo hức chờ đợi màn trình diễn drone và pháo hoa rực rỡ vào buổi tối.

Sắc đỏ và vàng đặc trưng của quốc kỳ Việt Nam ngập tràn khắp không gian đô thị – tung bay kiêu hãnh trên các công trình kiến trúc, được điểm xuyết trên gương mặt rạng rỡ của giới trẻ và in đậm trên trang phục của dòng người từ mọi miền đất nước hội tụ về thành phố.

"Giờ đây, thời điểm cho hòa bình đã đến," cô Nguyễn Thị Hêu, một cư dân thành phố và là một trong số những khán giả, bày tỏ. "Hòa bình là khát vọng chung của toàn nhân loại."

Một chiếc xe diễu hành được trang trí với hình ảnh chim Lạc, biểu tượng huyền thoại của Việt Nam, trong khi chiếc xe còn lại trưng bày chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sau các đội hình của quân đội Việt Nam, bao gồm cả những người mặc đồng phục mô phỏng trang phục của quân Bắc Việt trong chiến tranh, các đoàn quân từ Trung Quốc, Lào và Campuchia đã tiến hành diễu binh. Trực thăng mang theo quốc kỳ cùng máy bay phản lực đã bay lượn trên không phận cuộc diễu hành gần Hoàng thành Độc lập, địa điểm mà một xe tăng Bắc Việt từng húc đổ cánh cổng vào ngày kết thúc cuộc chiến.

Đám đông, háo hức trước cảnh tượng, tụ tập đông đúc ngoài các rào chắn và tại nhiều góc phố được bố trí màn hình lớn, giơ điện thoại, mắt mở lớn, vẫy tay và hò reo cổ vũ cho các binh sĩ đang diễu hành, trong khi những người ở nhà thì quây quần trước màn hình TV dõi theo sự kiện trọng đại này.

Đoàn lãnh đạo Việt Nam tham dự sự kiện còn có sự hiện diện của cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào Thongloun Sisoulith.

Ông Tô Lâm nói rằng việc Sài Gòn thất thủ, cùng với chiến thắng trước Mỹ và miền Nam Việt Nam, là một "dấu mốc quan trọng" kết thúc cuộc chiến tranh giành độc lập kéo dài 30 năm, bắt đầu từ cuộc đấu tranh chống lại sự cai trị của thực dân Pháp.

Ông nói rằng Việt Nam có được vị trí như hiện nay trên thế giới là nhờ sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung Quốc, sự đoàn kết của Lào và Campuchia, cũng như sự ủng hộ của những người "tiến bộ" trên khắp thế giới, kể cả ở Mỹ.

Sự dịch chuyển trọng tâm từ việc ưu tiên chiến thắng quân sự sang thúc đẩy hòa giải, theo phân tích của Nguyễn Khắc Giang từ Viện ISEAS–Yusof Ishak, Singapore, minh chứng cho cách Việt Nam đang điều chỉnh chiến lược trong bối cảnh biến động kinh tế và địa chính trị toàn cầu hiện nay. Ông Giang lý giải thêm rằng Chiến tranh Việt Nam vẫn đóng vai trò cốt yếu trong việc Đảng Cộng sản củng cố tính chính danh của mình, không chỉ qua lăng kính một cuộc duyệt binh quân sự mà còn như biểu tượng của sự đoàn kết dân tộc; dẫu vậy, những phát ngôn của ông Tô Lâm ngụ ý rằng tiến trình hòa giải vẫn còn dang dở.

"Cuộc chiến vẫn đóng vai trò quyết định trong việc định hình sự thống nhất của Việt Nam, đồng thời làm nổi bật những bất đồng chưa thể hóa giải," Giang nhận định.

Theo Phạm Ngọc Sơn, một cựu chiến binh từng chiến đấu cho lực lượng cộng sản, mối quan hệ hiện tại giữa Hoa Kỳ và Việt Nam chủ yếu dành "không gian cho hòa bình và tình hữu nghị".

"Cuộc chiến đã lùi xa vào quá khứ," người đàn ông 69 tuổi, cựu tài xế xe tải quân sự từng vận chuyển binh sĩ và vật tư từ Bắc vào Nam dọc theo Đường mòn Hồ Chí Minh, huyết mạch tiếp tế then chốt của miền Bắc trong suốt cuộc xung đột, chia sẻ.

Năm nay còn ghi dấu ấn ba thập kỷ thiết lập mối quan hệ ngoại giao song phương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Năm 2023, Việt Nam đã chính thức nâng tầm quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ lên cấp độ đối tác chiến lược toàn diện, đẳng cấp quan hệ tối thượng mà Việt Nam dành cho bất kỳ quốc gia nào, ngang hàng với mối quan hệ Việt Nam đang duy trì với Trung Quốc và Nga.

Tuy nhiên, những tín hiệu gần đây cho thấy quan hệ giữa hai quốc gia đang đối mặt với sự leo thang căng thẳng, đặc biệt là sau khi Tổng thống Donald Trump áp dụng các biện pháp thuế quan hà khắc và cắt giảm đáng kể viện trợ quốc tế, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các chương trình tái thiết và khắc phục hậu quả chiến tranh tại Việt Nam.

Các quan chức Việt Nam nhấn mạnh rằng mối quan hệ song phương với Hoa Kỳ được củng cố thông qua những nỗ lực của phía Mỹ trong việc giải quyết hậu quả chiến tranh, bao gồm ô nhiễm dioxin từ chất độc da cam và các mối đe dọa sinh mạng do vật liệu nổ chưa phát nổ còn sót lại ở khu vực nông thôn.

Tương lai của những dự án này hiện đang gặp nguy cơ nghiêm trọng do việc chính quyền Trump quyết định cắt giảm diện rộng nguồn tài trợ từ USAID.

Hơn nữa, quốc gia có nền kinh tế phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu này đang đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong bối cảnh kinh tế toàn cầu dễ bị tổn thương hơn do ảnh hưởng từ các chính sách thuế quan do chính quyền Trump ban hành.

Mức thuế chống bán phá giá lên tới 46% áp đặt lên Việt Nam, một trong những mức cao nhất, đang gây lo ngại sâu sắc về định hướng chiến lược của Hoa Kỳ tại châu Á, theo phân tích của Huong Lê-Thứ từ International Crisis Group.

Chị cho biết, trước đây, sự gắn bó sâu sắc với Washington đã giúp Việt Nam thiết lập sự cân bằng trong mối quan hệ với quốc gia láng giềng rộng lớn và đầy quyền lực là Trung Quốc.

Việt Nam, cùng với Philippines, nằm trong nhóm các quốc gia từng trực tiếp đương đầu với Trung Quốc liên quan đến các tranh chấp chủ quyền hàng hải ở Biển Đông.

Việc tập trung vào kinh tế thay vì đối đầu có thể làm cho Việt Nam và các nước Đông Nam Á khác ít quan trọng hơn đối với Mỹ.

"Sự kiện này được dự đoán sẽ định hình đáng kể cách chính quyền mới đánh giá bối cảnh chiến lược tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cũng như vị thế của các quốc gia như Việt Nam," một chuyên gia phân tích.

Tại Washington, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Tammy Bruce vào thứ Ba đã từ chối đưa ra bình luận chính thức về những báo cáo, vốn cho rằng chính quyền Trump đã có động thái khuyến khích các nhà ngoại giao tránh tham gia các sự kiện kỷ niệm. "Tôi sẽ không đi sâu vào những suy diễn hay diễn giải không rõ ràng," bà khẳng định.

Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội xác nhận Tổng lãnh sự Hoa Kỳ tại Thành phố Hồ Chí Minh, bà Susan Burns, đã góp mặt tại sự kiện, trong khi Đại sứ Hoa Kỳ, ông Marc E. Knapper, lại vắng mặt.

Khoảng 13.000 người, thuộc nhiều thành phần xã hội như quân đội, dân quân tự vệ, cựu chiến binh và cư dân bản địa, đã quy tụ để tham gia cuộc diễu hành trọng thể. Đoàn diễu hành đã tuần hành theo trục đại lộ chính hướng về Hoàng thành Độc lập, trước khi rẽ vào các tuyến phố nội đô và đi ngang qua Lãnh sự quán Hoa Kỳ.

Một đoạn video ghi lại cảnh quân đội Trung Quốc biểu diễn ca khúc "Như thể Bác Hồ vẫn ở bên chúng ta trong Ngày Chiến Thắng" trong một buổi tập trận gần đây đã gây xôn xao dư luận trên các nền tảng truyền thông xã hội. Sự việc này diễn ra trong bối cảnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vừa có chuyến thăm tới Việt Nam vào đầu tháng, nhằm củng cố hình ảnh Trung Quốc như một cường quốc mang tính ổn định, một lập trường đối lập với chính sách đối ngoại của chính quyền Trump.